ตาปอ หมิงหมะ หรือแบตาปอ อายุ 68 ปีประธานกลุ่มผู้ผลิตกรงนกและหัวกรงนก บ้านเลขที่ 81 หมู่ 2 ตำบลบ้านนา อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา คุยว่าอาชีพทำกรงนกทำเงินได้ดี เป็นอาชีพที่ต้องใช้ความชำนาญและความเชี่ยวชาญ เป็นการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น

แบ ภาษามลายู แปลว่า พี่ แบตาปอ ก็คือ พี่ตาปอ แบตาปอบอกว่า เจ๊ะ (พ่อ) ล่าเต๊ะ หมะหลี เริ่มต้นการทำกรงนกและหัวกรงนก เอาวิชามาจากรัฐกลันตัน ประเทศมาเลเซีย แล้วถ่ายทอดให้คนทั้งหมู่บ้าน แบตาปอ เรียนรู้วิธีการทำกรงนกตั้งแต่ พ.ศ.2521

“บางครั้งเบื่อที่จะทำกรงนก ก็หันไปทำหัวกรง ตอนนั้นการทำหัวกรงขายได้ชุดละ 500 บาท ถือว่าแพง” แบตาปอว่า

การทำหัวกรงนก สมัยก่อนใช้เท้าเหยียบ ใช้ไม้เป็นคันโยงผูกเชือกที่ปลายแล้วพันกับไม้ที่ต้องการกลึง ส่วนปลายเชือกอีกข้างผูกกับไม้ใช้เท้าเหยียบให้เชือกเลื่อนขึ้นลง สมัยนี้ง่าย ใช้มอเตอร์เป็นแท่นกลึงแทน

ไม้ที่ใช้ทำหัวกรงเมื่อก่อนใช้ไม้มะม่วง เอาตรงส่วนแกน ต่อมาใช้ไม้กระถินเทพา กระถินณรงค์

การทำกรงนกดูก็ธรรมดา แต่ความจริงกว่าจะได้กรงสักลูก ต้องใช้หลายคน ต่างคนมีความชำนาญเฉพาะด้าน

โครงสร้างสำคัญกรงนกเขา ประกอบด้วย ตัวกรงทำด้วยไม้ไผ่สีสุก บางครั้งใช้ไม้จัง ไม้ขาวดำ ไม้พุด เป็นเส้นยึดเข้ากันด้วยหวาย เช่น หวายตะคร้าทอง หวายหิน หวายขม ไม้หัวกรง ทำด้วยไม้เนื้อแข็ง มีลวดลายที่สวยงามยึดติดกับตะขอโลหะ

ผ้าคลุม ทำด้วยผ้าเนื้อมันอย่างดี มีสามส่วนด้วยกัน คือ ผ้าคลุมตัวกรงเพื่อบังแดด ปลายผ้าคลุมจะมีลูกตุ้ม 4 มุมทำจากแก้วพลาสติกคริสตัล เพื่อยึดผ้าและความสวยงามส่วนเพดาน เพื่อป้องกันนกตื่นบินไปชนทำให้บาดเจ็บได้ และส่วนท้ายกรงใช้รองขี้นก

หัวกรงมีหลายรูปแบบ ตะขอ ไม้คอนเพื่อให้นกเกาะ ที่รองแก้วเพื่อวางแก้วน้ำ แก้วข้าวเปลือก แก้วใส่ดอกหญ้าหรือทรายให้นกกินช่วยในการย่อยอาหาร รวมแล้วออกมาเป็นกรงหนึ่งลูก

ก่อนหน้านี้...กรงนกขายดีมาก ราคาหลักพันไปจนถึงหลักหมื่น มีพ่อค้าคนกลางรับไปขายมาเลเซีย สิงคโปร์ อินโดนีเซีย อาทิตย์ละ 7 คันรถ

ปี 2539 ได้ทุนจากนายวินัย เสนเนียม ส.ส.พรรคประชาธิปัตย์ 240,000 บาท เอามาตั้งกลุ่มผู้ผลิตกรงนกและหัวกรงนก แบตาปอเป็นประธาน คนทำกรงนกมีทั้งผู้หญิงผู้ชาย ทำขายเริ่มต้นที่ราคา 300 บาท

ส่วนกรงที่แพงที่สุดของอำเภอจะนะ สมาชิกของเราทำจากไม้ชิงชัน ใช้เวลาทำ 6 เดือน ขายราคาใบละ 150,000 บาท แค่กรงเปล่าๆ ส่วนคนซื้อเอาไปแต่งประดับประดา ตอนนี้ราคาเป็นล้าน

กรงนกขายได้เรื่อยๆ แต่ขายได้น้อยลงในช่วงเดือนตุลาคม เพราะเข้าหน้าฝน

แบตาปอยังสอนให้ลูกหลานได้ทำกรงนกเป็นอาชีพภายในครัวเรือน บางครั้งมีนักเรียนมาจากสงขลา ยะลา นราธิวาส 30-50 คน ให้สอนวิธีการทำกรง การเลี้ยงนก เราก็ยินดีสอน

นอกจากการทำกรงนก แบตาปอยังเพาะพันธุ์นกเขาชวาขาย บางตัวขายได้ถึงหลักหมื่น

วิกฤติอาชีพทำกรงนก เกิดเมื่อปี 2547 ไข้หวัดนกระบาด ฟาร์มนกปิดหมด มาเลเซียไม่เอานก ห้ามสัตว์ปีกทุกอย่าง ฟาร์มใหญ่ก็ห้ามเข้า ไม่มีการผสมพันธุ์นก แบตาปอพยายามดูแลนกตัวเองไม่ให้ตาย ที่เหลือตั้งใจขายแต่ไม่มีใครซื้อ

เศรษฐกิจก็แย่ ทำอะไรไม่ได้ แบตาปอบอกว่า ต้องอยู่กันอย่างประหยัด

อิสมาแอล เหยิบบวช หรือแบมะ อายุ 56 ปี เลขากลุ่มผู้ผลิตกรงนกและหัวกรงนก บ้านเลขที่ 111 หมู่ 2 ตำบลบ้านนา อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา เป็นคนต่อมาที่เต็มใจเล่าเรื่องกรงนกให้ฟัง

แบมะเห็นพ่อทำก็นั่งดู ต่อมาเข้าไปช่วย ไม่ว่าเย็บผ้า ทำกรง หัวกรง ไม่รู้ว่าทำเป็นตอนไหน และไม่รู้ว่าอันไหนยากกว่ากัน การเย็บผ้าก็ดูเขาทำแล้วจำ ตอนนี้สอนให้ลูกทำ ที่บ้านทำแต่หัวกรงและกรง ทำกันเจ็ดแปดคน

“เราใช้เฉพาะคนในครอบครัว ง่ายต่อการพูดคุย มีอะไรก็พูดได้ ต่างคนต่างรู้งานของตัวเอง พอไม้มาถึงปุ๊บจะรู้เลยว่าต้องทำอะไร ไม่จำเป็นต้องบอก”

เรื่องกรงนก อำเภอจะนะดังมาก เพราะมีการเลี้ยงนกแบบครบวงจร ใครต้องการนกสักตัวก็ต้องมาจะนะ แล้วจะได้ทุกอย่าง ไม่ว่าจะเป็นนก กรง อุปกรณ์การเลี้ยงทุกอย่างมีครบ ราคาตั้งแต่ 3 ร้อยไปถึงล้าน

กรงนกเขาชวา เป็นภูมิปัญญาชาวบ้าน สร้างชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับของผู้นิยมเลี้ยงนกทั้งในและต่างประเทศ เป็นความสำเร็จสูงสุดในการนำเอาวัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิตและภูมิปัญญาท้องถิ่นมาผสมผสาน

เป็นผลิตภัณฑ์ที่มีชื่อเสียง สร้างงานสร้างรายได้ให้แก่ชุมชน

กรงนกเขาชวามีด้วยกัน 3 แบบ คือกรงแบบโขนงหวาย กรงผูกและกรงลูก แต่ละแบบมีหลายรูปทรงและหลายขนาด

1. กรงโขนงหวาย เป็นกรงที่มีหวายทำเป็นโขนงหลายเส้น ตั้งแต่ 12-15 เส้น นิยมทำกันมาก ก็มีกรงโขนงหวายสวย กรงโขนงหวายธรรมดา กรงโขนงหวายทรงเสต็ง ฯลฯ ซี่ของกรงชนิดนี้ซี่เล็กมาก

มีด้วยกัน 2 ขนาด คือ ขนาด 1/16 หุน และขนาด 5/64 หุน ช่องไฟก็จะแน่นมาก นอกจากจะสวยงามแล้วยังสามารถป้องกันพวกแมลง เช่น ผึ้ง ตัวต่อ ฯลฯ ได้ด้วย

2. กรงผูก มีรูปทรงลักษณะแตกต่างไปจากกรงโขนงหวาย ใช้หวายเพียง 5-7 เส้นเท่านั้น แต่จะเน้นไปที่การผูกไม้ไผ่ให้กรงได้รูปทรงตามที่ต้องการและจะมีหลายรูปทรง เช่น ทรงเสต็ง ทรงโกหยี่ ทรงธรรมดา หรือกรงโหล กรงแกะดอก

ที่แตกต่างกันตรงขนาดซี่ของกรง รูปทรงจะแตกต่างกัน ซี่ของกรงชนิดนี้ นิยมเหลาแบบปลายเรียว กลางโต และโคนของซี่ก็เรียวเล็กลงมา เป็นกรงที่มีความนิยมสูง เพราะสามารถดัดแปลงกรงในรูปทรงต่างๆได้

3. กรงลูก มีรูปทรงคล้ายกับกรงโขนงหวาย แตกต่างกันก็ตรงที่ซี่กรงที่ใหญ่กว่าขนาดของกรงโขนงหวาย รูปทรง การวางหวายเพื่อเป็นโขนงก็จะต่างระยะกัน ซี่จะเหลาแบบขนาดเกือบเท่ากันหมด ยกเว้นเฉพาะช่วงปลายเท่านั้นที่จะเหลาให้เล็กกว่าเพื่อง่ายแก่การประกอบ

การเลือกใช้กรงแข่ง ต้องเลือกให้เหมาะกับนิสัยของนก นกที่ขึ้นกรงใหม่ต้องการที่อยู่แคบๆและค่อนข้างทึบแสง ซี่กรงมีขนาดใหญ่ที่เรียกว่า “ซี่กรงเมล็ดแตงกวา” ได้แก่ กรงผูก ส่วนกรงเสต็งเป็นกรงที่มีซี่เล็กเหมาะสำหรับใส่ลูกนก มีน้ำหนักเบา กันแมลงและตัวต่อรบกวน เพราะลูกนกยังไม่รู้จักขู่และป้องกันตัว

ส่วนกรงหวายโขนงที่มีขนาดใหญ่สามารถทำเป็นกรงบินได้โดยใส่คอนคู่ ให้นกได้บินออกกำลังกายช่วงว่างจากการฝึกซ้อมและแข่งขัน

ในอำเภอจะนะทำกรงนก 3 ตำบล บ้านนา ปากชิง สะกอม แต่ละตำบลทำไม่เหมือนกัน แตกต่างตรงรูปแบบและไม้ไผ่ที่ใช้ ปากชิงใช้ไม้ไผ่ตง บ้านนาใช้ไม้ไผ่สีสุก สะกอมใช้ไม้ไผ่ป่า

การทำกรงนกสร้างอาชีพให้กับชาวอำเภอจะนะ มีเงินหมุนเวียนเป็นหลักล้าน สร้างกรงนกเป็นสัญลักษณ์บริเวณหอนาฬิกาทางเข้าเมือง ป้ายหน้าอำเภอมีนกเขาชวาอยู่ 2 ตัว

แบมะเจอปัญหาเดียวกับแบตาปอ เศรษฐกิจแย่ตั้งแต่เจอไข้หวัดนก

นอกจากจะทำกรงนกขาย แบมะยังช่วยแบตาปอดูแลฟาร์มนก เช้าๆก็เอานกไปแขวนขึ้นเสารอกตากแดดตอนเช้าตอนเย็นเพื่อให้นกคึก ดูแลให้น้ำให้ข้าว

ทำกรงนกเป็นอาชีพมากว่า 20 ปี พออยู่ได้ แต่ลึกๆลุ้นในใจอยากให้เศรษฐกิจดีกว่านี้ตั้งแต่เป็นเออีซี เริ่มมีสัญญาณที่ดี ประเทศบรูไนสั่งกรงนกเพิ่ม แบมะหวังว่าจะเป็นการต่อลมหายใจให้กับอาชีพทำกรงนกไปได้อีกระยะ.

ที่มา https://www.thairath.co.th/content/579559